Không có gì ngạc nhiên khi trong danh sách 100 đặc sản, quà tặng Việt Nam và 100 đặc sản Việt Nam vừa được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam công bố lần lượt có dâu tằm Hạ Châu và gà quay Hạ Châu Tán. Bài thơ. Bởi từ lâu, dâu Hạ Châu đã trở thành “biểu tượng nhận diện” của miệt vườn Tây Đô với những vườn dâu chín vàng trĩu quả, mang đậm hương vị hoài cổ.
Du khách tham quan vườn dâu Hạ Châu tại Khu du lịch sinh thái Cần Thơ.
Mùa này dâu Hạ Châu đang chín rộ khắp các vườn ở Phong Điền. Những vườn dâu Hạ Châu rực rỡ quả chín, đi vào vườn chỉ cần đưa tay lên từ hướng nào cũng có thể hái được những trái dâu ngon lành. Đó là một trải nghiệm thú vị của nhiều du khách khi đến Cần Thơ. Vợ chồng anh Lương Chánh Thi và chị Hồ Thị Ngọc Linh, Việt kiều Úc về thăm quê đã chọn đến thăm vườn dâu ở Phong Điền. Ông bà đã choáng ngợp trước vẻ đẹp của dâu Hạ Châu và càng ấn tượng hơn khi thưởng thức loại quả này. Ông Lương Chánh Thi cho biết: “Dâu tây có vị ngọt thanh xen lẫn vị chua nhẹ, ăn không ngán”. Tiếp lời chồng, chị Linh hào hứng: “Vào vườn dâu rồi chẳng muốn ra ngoài, cảnh đẹp quá, đứng ở đâu cũng chụp được ảnh đẹp”.
Ở Cần Thơ, dâu Hạ Châu được trồng nhiều ở Phong Điền. Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp huyện, diện tích trồng dâu tây của huyện khoảng 787 ha, trong đó diện tích dâu đậu quả khoảng 775,5 ha. Bên cạnh quất, bòn bon, dâu Xiêm thì dâu Hạ Châu chiếm diện tích lớn nhất với khoảng 595ha, sản lượng của giống dâu này đạt từ 20 – 25 tấn / ha. Hiện cả nước có khoảng 20 vườn dâu phục vụ du lịch, trong đó có khoảng 10 vườn dâu thuần phục vụ tham quan, còn lại trồng xen các loại trái cây khác.
Ở Phong Điền, ông Lê Quang Bảy (người Bảy Ngữ) là một trong những người trồng dâu nuôi tằm sớm nhất ở Hạ Châu. Ông Bảy Ngữ cho biết, cha ông – ông Lê Quang Đức – là người đã đưa cây dâu về xứ này, gọi là dâu dưới đất. Người đời sau đặt cái tên mỹ miều là Hạ Châu. Hiện vườn dâu của ông Bảy Ngữ vẫn còn những gốc dâu trên 60 năm tuổi, vẫn xanh tốt ghi dấu ấn của thời gian. Ông Bảy Ngữ cho rằng, dâu Hạ Châu là loại cây “trẻ mãi không già”, cây càng già càng tươi tốt và càng cho nhiều trái, càng tốt. Như vườn dâu già của anh, có cây cho đến 700-800kg trái mỗi mùa.
Như đã nói, dâu có rất nhiều loại: dâu miền xuôi, xiêm, bòn bon, da xanh… với những đặc điểm nhận dạng khác nhau. Đặc biệt, nhiều loại dâu giống dâu Hạ Châu nên bị du khách nhầm. Qua trò chuyện với nông dân huyện Phong Điền, tôi được biết dâu Hạ Châu có màu vàng nhạt, khi chín quả sẽ trong suốt, ăn có vị ngọt, hơi chua… Dưới lớp vỏ ngoài, bao bọc bên ngoài quả là một lớp màng lụa màu trắng. . Điểm đặc trưng của quả Hạ Châu là đài hoa, dân gian gọi là màu, vẫn còn khi quả chín, thay vì các loại quả khác thường không có hoặc rụng. Ngay cả khi dâu rụng khỏi cuống quả thì trên đầu quả dâu Hạ Châu vẫn có màu. Một điểm nữa là dâu Hạ Châu không dẹt (quả không có ruột), nhưng quả nhỏ hay lớn đều có ruột sạch.
Những tri thức dân gian này được người làm vườn tích lũy bằng cả cuộc đời hoặc truyền lại, qua nhiều năm gắn bó với loài cây đặc sản của quê hương. Và từ loại trái cây đã trở thành đặc sản của quê hương mình, người dân Cần Thơ còn sáng tạo ra nhiều món ăn ngon làm vang vọng hương dâu Phong Điền. Gà umami Hạ Châu là một món ăn ngon như vậy.
Theo anh Huỳnh Chí Vũ, đầu bếp tại Khu du lịch sinh thái Cần Thơ (Quốc lộ 61C, xã Nhơn Nghĩa, huyện Phong Điền), để làm món gà um dâu Hà Châu ngon, hai nguyên liệu cần thiết nhất là gà thả rông và dâu – phải là dâu Hạ Châu. Món này cũng được chế biến không khác gì gà tiềm nấm, gà kho hành… nhưng nét đặc trưng chính là ở dâu Hạ Châu. Dâu tây sau khi gọt vỏ, tách múi sẽ được sên đường. Lý giải điều này, anh Vũ cho biết: “Dâu Hạ Châu có vị ngọt, cho trực tiếp vào gà um sẽ không ngon. Dâu trộn với đường sẽ có vị chua nhẹ, sau đó cho vào gà hấp chín, dâu trộn với nước sốt. gà, sẽ rất ngon.
Người mẫu Phan Lê Kim Ngọc (Q.Ninh Kiều, TP.Cần Thơ) khen ngon khi thưởng thức món ăn này. Theo chị, sự kết hợp giữa con gà và quả dâu Hạ Châu là sự sáng tạo của người dân miệt vườn Phong Điền. Thịt gà dai, ngọt kết hợp với vị chua ngọt của dâu Hạ Châu cùng với vị bùi của hành, tiêu xanh… tạo nên một món ăn ngon tuyệt. “Tôi cũng đã nhiều lần thưởng thức món gà um với các nguyên liệu khác nhưng với tôi, um với dâu Hạ Châu là ngon nhất”, người mẫu Phan Lê Kim Ngọc chia sẻ.
Những món ăn miệt vườn, từ trái cây miệt vườn đã góp phần tạo nên đặc sản Cần Thơ. Như chị Phan Lê Kim Thu, một Việt kiều Mỹ cho biết: “Nhiều người miền Tây xa quê nói đến dâu Hạ Châu là nói đến Cần Thơ. Cũng như tôi, nói đến đặc sản Cần Thơ quê tôi là nói đến dâu Hạ Châu. Niềm tự hào là thế. “Mới hay, không biết từ bao giờ, dâu Hạ Châu đã trở thành món ngon nhớ đời, là niềm tự hào của bao người. Hơn cả một loại trái ngon, dâu Hạ Châu đã thực sự trở thành” sứ giả “cho miệt vườn Cần Thơ.
Bài, ảnh: ĐẶNG HUỲNH