Cá linh non đầu mùa, hoa bồ công anh: Quà của mùa lũ

Những ngày này, đi dọc các cánh đồng ngập lũ, thấy mênh mông một màu trắng xóa của nước. Nước tràn bờ ruộng lấp lánh ánh nắng ban mai, rồi một màu vàng dịu vào buổi chiều tà. Những con người gắn bó cả đời với mùa lũ mới cảm nhận rõ nhất sự thay đổi của mẹ thiên nhiên.

Tôi may mắn sinh ra và lớn lên trong mùa lũ. Thời đó, quê tôi ít người gọi là “lũ”, họ chỉ quen gọi là “mùa lũ”, hay đơn giản hơn là “mùa nước lên”. Đời sống vật chất những năm 90 của thế kỷ trước còn thiếu thốn nhưng mùa lũ thì dư dả vô cùng. Khi đó, người dân chỉ cần có cơm ăn là có thể an tâm sống qua mùa lũ, bởi câu “chim trời, cá nước” vẫn rất đúng.

Trong trí nhớ của tôi, vào đầu tháng 5 (âm lịch), nước sông xuất hiện màu đỏ của phù sa. Khi ấy, cá non xuất hiện ở chợ quê, trong tiếng cười nói râm ran của các bà các mẹ. Không biết hồi đó linh chi non có phải là đặc sản không nhưng nó là món ăn quen thuộc của lũ trẻ nông thôn. Mỗi khi nhìn thấy chảo cá kho sả ớt thơm lừng trong mâm cơm chiều là biết mùa nước nổi.

Thời đó, cá linh non đầu mùa dễ kiếm mà giá thì… “rẻ như bèo”! Vì thế, nhà nghèo có thể chế biến đủ món từ đặc sản này như chiên bột, om me, kho khô cho đến canh chua bông súng. Hồi đó, mẹ tôi vẫn mua linh chi ở giạ về ủ mắm quanh năm, nhưng giá cả lại phải chăng. Không biết có phải tạo hóa sắp đặt hay không mà những sản vật từ mùa nước nổi khi kết hợp lại với nhau bỗng trở nên đặc biệt. Cá linh non cũng vậy, phải ăn với rau mùa lũ mới thấy hết cái ngon!

Hồi nhỏ, đu người trên cầu tre để tập bơi, tôi không thích ăn cá linh non lắm. Bởi vì, ngày nào cũng thấy cá linh trong bữa cơm, ăn hoài không chán. Rồi lớn lên, ngụp lặn trong những thăng trầm của cuộc sống, đôi khi ngồi ăn bữa cơm dân dã với món cá kho, tôi mới nhận ra mình thật may mắn khi sinh ra ở mảnh đất đầu nguồn sông Cửu Long.

Bây giờ, linh chi non trở thành đặc sản, giá đầu vụ phải vài trăm nghìn đồng một ký. Tuy đắt nhưng người ta vẫn săn lùng để thưởng thức. Có lần, khách phương xa đến thăm An Giang nằng nặc đòi ăn cho bằng được con cá linh non. Thấy bạn bè ở xứ Nghệ “xanh xanh” vào đây gật gù với món cá kho tộ, tôi cũng chạnh lòng. Hiện nay, cá linh non chỉ to bằng ngón tay út người lớn, giá cả phải chăng nên đã xuất hiện trong thực đơn để phục vụ du khách phương xa.

Linh chi non đặc sản, giá đầu vụ vài trăm nghìn đồng / kg.

Biết mình cũng là dân quê, nhưng đứa bạn thân vẫn hào hứng giới thiệu món cá non chiên bột. Thật sự rất ngon! Tôi thích nhất là món cá kho tộ, chấm với rau mùa lũ, đặc biệt là bông Diên Niên. Hương vị vàng tươi ấy là ký ức tuổi thơ của tôi.

Vào những ngày nước ngập lính, mẹ chỉ cần tiện tay vài cành điên điển cạnh nhà là có thêm món trong bữa cơm thanh đạm. Đó có thể là một nồi canh chua đậm đà hay một đĩa tôm rang bông điên điển đậm đà hương vị phù sa. Đã có một thời, bông điên điển được liệt vào hàng đặc sản. Tuy nhiên, loại cây này đã được trồng nhiều hơn, đặc biệt là giống bồ công anh Thái Lan ra hoa quanh năm nên chúng rất dễ tìm mua trên thị trường.

Tuy nhiên, những người sành ăn chỉ thực sự thích miến dong, bởi loại này mỗi năm chỉ có một mùa trong vài tháng khi nước tràn ruộng. Bông điên điển thơm, ngọt, được dùng làm rau ăn với nước mắm kho, với bún hay bất cứ món lẩu nào tùy theo sở thích của thực khách. Hình ảnh những người mẹ, người chị bơi xuồng hái bông dã quỳ với vẻ đẹp mộc mạc, giản dị ngày nào giờ đã hiếm. Nếu vậy, họ bắt đầu từ sáng sớm, sau đó hái nhiều và cân cho bạn bè ở chợ. “Nghề” hái bông dại từng là nguồn thu nhập khá của những người nông dân nông thôn mùa nước nổi.

Theo thời gian, mùa nước nổi không còn sản vật phong phú như xưa nhưng cá đồng, rau ruộng vẫn hiện hữu trong bữa cơm của người dân làng chài. Những sản vật tuy mộc mạc, giản dị nhưng vẫn là món quà từ lũ về, gợi nhớ những kỷ niệm tuổi thơ và tình cảm gắn bó với miền quê nghèo, khi phù sa tràn về tưới mát vùng châu thổ.