Món ăn tinh thần của người Thái Tây Bắc

Xòe được dịch sang tiếng Thái trong sách “Quam thành mường” (Chuyện bản Mường) có nghĩa là xe, “Xòe” có nghĩa là xe ke – chỉ một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian tập thể của người Việt. Đồng bào Thái. Có thể nói, những động tác mềm mại, uyển chuyển của nghệ thuật Xòe Thái từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần, là điệu múa đoàn kết cộng đồng người Thái Tây Bắc.

Những ngày này, cộng đồng người Thái các tỉnh Tây Bắc ai nấy đều phấn khởi vì ngày 24/9, tại mảnh đất Mường Lò, Yên Bái sẽ diễn ra Lễ đón Bằng công nhận của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật Xòe Thái”. Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ông Lường Văn Chua (huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La), người đã dành cả cuộc đời nghiên cứu, sưu tầm và phục dựng các điệu múa Xòe của huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La. Ông Chua cho biết, các điệu múa Xòe đã gắn liền với đời sống của người Thái từ xưa đến nay.

Ông Chua cho biết, theo quan niệm của người xưa, trống, chiêng, khèn gắn với mẹ đất, mẹ nước, mẹ cây, mẹ nơi sinh ra và lớn lên. Theo nhiều đồng bào dân tộc Thái nơi đây, khi đặt chân đến vùng núi Tây Bắc, kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, sống thành từng bản trên lưu vực, ven sông suối.

Mỗi khi chinh phục thiên nhiên, hạ gục thú dữ, hoàn thành một công trình lớn, mọi người lại nắm tay nhau ăn mừng quanh đống lửa, không phân biệt già trẻ, gái trai. Theo thời gian, những động tác tưởng chừng như vô thức được nâng lên thành cả động tác lẫn ý thức và tạo thành những điệu múa xòe. Vì vậy, có thể nói các điệu múa Xòe là sự mô phỏng hoạt động lao động sản xuất và phản ánh đời sống văn hóa tinh thần của người Thái.

Người Thái cho rằng không xòe thì không vui, không xòe thì cơm không lành, không xòe thì trai gái không thành đôi. Vì vậy, trong bất kỳ lễ hội vui vẻ nào, các vòng tròn đều được mở rộng. Xòe Thái có nhiều điệu múa, nhưng tất cả đều bắt nguồn từ 6 điệu múa cổ, gồm: “Khà khà” (Nắm tay nhau), “Khăn nhôm” (Tung khăn), “Đôn hôn” (Bước tới, lui), “Phá cầu”. ”(Bổ sung bốn),“ Quăng khăn đón tết ”(Nâng khăn mời rượu) và“ Vỗ tay xoay tròn ”(Đi vòng lại vỗ tay). Khi thực hiện các điệu múa xòe cổ này, các cô gái Thái sẽ phải mặc trang phục truyền thống gồm váy, áo phông, khăn Piêu.

Hướng tới Lễ tôn vinh Nghệ thuật Xòe Thái

Đối với người dân Mường Lò nói riêng và Yên Bái nói chung, nghệ thuật Xòe Thái đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể vô cùng độc đáo, phản ánh rất rõ nét tiến trình lịch sử của dân tộc. Mỗi động tác, mỗi dáng đi, dáng đứng, mỗi bước nhún, mỗi cái vung tay đều mang những ý nghĩa riêng gắn với lịch sử di cư, cư trú, xã hội và nghề nông của dân tộc Thái.

Nghệ nhân ưu tú Lò Văn Lanh chia sẻ: “Nghệ thuật Xòe Thái đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của cộng đồng. Loại hình nghệ thuật này không chỉ phục vụ sinh hoạt xã hội mà đã đi sâu vào tiềm thức của mỗi người dân Mường Lò nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.

Mỗi điệu múa Xòe, mỗi động tác Xòe thể hiện quan niệm của cộng đồng về thế giới quan, nhân sinh quan; thể hiện những cốt cách cao đẹp của con người với con người, con người với thiên nhiên, tình đoàn kết trong cộng đồng, lòng mến khách với bạn bè năm châu. Đặc biệt, những điệu múa cổ đã tồn tại và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử, được ghi chép lại bằng văn bản đã thể hiện sức sống bền bỉ của một nền văn hóa độc đáo, lâu đời.

Vì vậy, di sản múa Xòe cổ là nguồn tư liệu quan trọng giúp nghiên cứu truyền thống lịch sử, văn hóa – xã hội, phong tục tập quán và kinh tế của dân tộc Thái vùng Mường Lò nói riêng. cũng như dân tộc Thái Tây Bắc Việt Nam nói chung. Di sản văn hóa phi vật thể được lan tỏa thể hiện trình độ nghệ thuật và sức sáng tạo cao của người Thái Mường Lò. Bởi vì, nó không sao chép hiện thực, nó sử dụng những hình ảnh sinh động, cụ thể và gợi cảm để phản ánh hiện thực và chuyển tải hiện thực.

Ngày 24/9, tại Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ vinh dự là nơi tổ chức Lễ đón bằng công nhận “Nghệ thuật Xòe Thái” là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tại đây, đồng bào Thái các tỉnh Tây Bắc sẽ tụ hội để cùng nhau hòa mình trong những điệu múa Xòe, vui múa, say trong men say nồng nàn với sự tham gia của hơn 3.000 diễn viên chuyên và không chuyên, cùng 2.022 người sẽ tham gia xòe, hứa hẹn sẽ tạo nên một buổi lễ chào mừng thành công, tràn ngập niềm vui và hạnh phúc.

Trao đổi với PV, bà Vũ Thị Hiền Hạnh – Phó Chủ tịch tỉnh Yên Bái (Trưởng ban tổ chức buổi lễ) chia sẻ: “UBND tỉnh đã lên kế hoạch và chuẩn bị từ lâu cho buổi lễ vinh danh. Hiện tại, những công đoạn cuối cùng. được chính quyền địa phương chuẩn bị chu đáo để hướng tới một buổi lễ thành công tốt đẹp. “