Với người đàn ông 37 tuổi này, mỗi món đồ, mỗi món đồ sưu tầm được là một câu chuyện dài về văn hóa, về hành trình tìm kiếm cổ vật đầy thú vị…

Chúng tôi đến thăm ngôi nhà rường – Ngôi nhà di sản văn hóa Tây Nguyên Đại Ngàn của ông Luận, khi được nhiều bạn bè mách về “kho báu” kỳ bí và hấp dẫn này. Trong một con ngõ trên phố Hải Triều, khi chúng tôi đến, anh Luân đang cần mẫn hướng dẫn, giới thiệu cho du khách về những bảo vật trong nhà.

Đầu giờ chiều, cơn mưa ập đến nhanh chóng. Anh chuẩn bị một tách trà nhỏ, cùng một số loại chén gốm cổ, độc đáo. “Vừa đón đoàn khách Sài Gòn đi cùng cả nhà, muốn tìm hiểu văn hóa Tây Nguyên qua những hiện vật gốm cổ. Tôi vừa giới thiệu với họ, họ rất quan tâm. Họ cho biết đang ở TP.HCM đi du lịch Đắk Lắk nhưng rất tò mò về đồ cổ về Tây Nguyên nên tìm đến tham quan ”- anh Luân kể.

Mưa hòa vào bức tranh treo trên tường, sát cửa, anh Luân đứng dậy đóng cửa vội vã. Trong căn phòng thiếu sáng, màu sắc từ bức tranh như tỏa sáng cả một góc nhà. Chỉ vào bức tranh, anh liên tục giới thiệu cho chúng tôi những ẩn ý bên trong. Anh cho biết, đây là một trong những bức tranh quý trong bộ sưu tập hàng trăm bức tranh mà anh có được, đó là bức tranh “Chúc ngủ ngon” của họa sĩ Y Bui Nie Kdam.

Các bạn trẻ thích thú với bức tranh ‘Chúc bé ngủ ngon’, đây là bộ ảnh quý giá về tình yêu thương của người mẹ dành cho con mà mình sưu tầm được.

Bức ảnh chụp một người phụ nữ nằm cạnh một đứa trẻ nhỏ. Khuôn mặt cô gái sáng lên với nụ cười nhân hậu. Anh Luân cho biết, theo tác giả bức tranh, cảm hứng sáng tác là từ một cô gái Ê Đê xinh đẹp. Vị ngọt của tình yêu như nếm trải điều cấm đầu tiên trong đời. Tuổi trẻ với bao ước mơ hoài bão cho tương lai.

Rồi lớn lên, chuyện gì đến cũng sẽ đến. Rồi tuổi trẻ bồng bột, lập gia đình, lập gia đình khi còn trẻ. Ngoài những lúc vất vả trên nương rẫy, khi trở về, người mẹ trẻ vẫn cười ngọt ngào nói: “Ngủ ngon đi Akei / Em là mặt trời của anh / Em dành cả tuổi thanh xuân cho anh / Em ngủ đi cho ngoan / Những hoài bão của em và những giấc mơ bây giờ là dành cho bạn ”….

“Bộ ảnh nói về tình mẫu tử thiêng liêng và những lo lắng, ân hận của nhiều người phụ nữ Tây Nguyên khi phải lấy chồng quá sớm vì phong tục, cuộc sống. Đây cũng là một trong những bức tranh quý về đề tài lao động, tình yêu, cuộc sống, phong tục tập quán… của đồng bào Tây Nguyên xuyên suốt bộ sưu tập của mình ”.

Ngoài ra, trong nhà ông Luân còn có nhiều bức tranh, tác phẩm nghệ thuật quý ghi lại nét đẹp văn hóa Tây Nguyên qua ngòi bút tài hoa của các họa sĩ nổi tiếng. Chẳng hạn như bức tranh cô gái đứng bên rừng xanh của họa sĩ Hồ Hậu. Anh cho biết đây là bức tranh quý, đoạt nhiều giải thưởng mà anh sưu tầm được trong thời gian qua.

“Đây là một trong những bức tranh yêu thích của tôi. Bức tranh nói về ước mơ của một cô gái được phủ xanh những ngọn đồi cằn cỗi. Đây cũng là mong ước của nhiều người, nhất là trong tình hình nạn phá rừng ngày càng trở nên nguy hiểm như hiện nay. Bức tranh thật ý nghĩa, luôn muốn nhắc nhở chúng tôi giữ gìn và bảo vệ rừng ”- anh Luân ngắn gọn chia sẻ.

Dẫn chúng tôi đến bên bức tượng cô gái cụt một cánh tay, anh cho biết, ở đây tìm tượng sưu tầm thì dễ nhưng tìm được tượng như thế này thì hiếm. Chia sẻ với chúng tôi, anh cho biết đây là hiện vật được anh sưu tầm ngay trên mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ.

Một ngày nọ, anh tình cờ đến thăm bản Ako Dhong và nhìn thấy bức tượng một cô gái vùng cao đang xách giỏ ở góc vườn trong một ngày mưa. Tượng có men đen, khắc họa hình ảnh một cô gái Ê Đê có nước da nâu, mắt sáng, được làm tại Bình Dương vào khoảng giữa thế kỷ XX.

“Bức tượng không còn nguyên vẹn và bị gãy một cánh tay. Tôi tỏ vẻ tiếc nuối và cảm thấy nếu để ngoài trời thì sau một thời gian tượng sẽ bị mòn, thậm chí không còn nguyên vẹn và đẹp đẽ nữa. Tôi gặp ngay người chủ bày tỏ mong muốn được đưa bức tượng về để bảo quản trong nhà doo.

Biết được tâm huyết của tôi trong việc bảo tồn văn hóa Tây Nguyên nên chủ nhân đã tặng cho tôi để trưng bày ”- anh Luân kể và cho biết thêm, khi có được bức tượng này, trong anh cảm thấy vui buồn lẫn lộn, vui không thể tả. .

Cuộc nói chuyện giữa chúng tôi bỗng nhiên dừng lại, vì một đoàn khách đến chơi nhà. Anh Luân dẫn khách đi giới thiệu đồ cổ và qua đó truyền tải những câu chuyện về văn hóa Tây Nguyên.

Chỉ vào những chiếc bình được bày trang trọng trong tủ kính, anh Luân cho biết đó là những chiếc bình cổ có từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 18, thuộc dòng gốm nổi tiếng Châu Ổ, Gò Sành,… Quảng Đức hay gốm Đông Sơn, v.v. Các hoa văn trên gốm ghi lại những sinh hoạt thường ngày của người Tây Nguyên xưa và nay.

Theo anh Luân, gốm không chỉ mang vẻ đẹp riêng biệt mà ẩn chứa bên trong đó là câu chuyện về đời sống, văn hóa, phong tục của từng dân tộc được các nghệ nhân gốm xưa chạm khắc lên tác phẩm. Bén duyên từ nhỏ, trong hành trình sưu tầm, anh mong muốn sở hữu được những bộ chum, vại mang hình ảnh, nét văn hóa liên quan đến người dân Tây Nguyên.

Với mong muốn lưu giữ hình ảnh con chó Tây Nguyên, ít nhất là trên đồ gốm, anh Luân đã dành nhiều thời gian, công sức và tiền bạc để sưu tầm những dòng chó cổ của Việt Nam với hình ảnh Tây Nguyên.

Quả thật, trong nhà Đại Ngàn, hàng nghìn con chó lớn nhỏ và những chiếc chum với hàng loạt câu chuyện gắn liền với ông được bài trí trang trọng khắp năm tầng. Dọc cầu thang, những bình hoa lớn đặt vừa vặn với màu sắc và hoa văn đẹp mắt tỏa ra sắc màu lung linh. Bên trong chum, vại là những hình ảnh như lễ hội đâm trâu, đám cưới chuột, chơi đá, săn thú, săn voi… được ông dày công sưu tầm trong nhiều năm.

Đưa chúng tôi xem chiếc bình gốm cổ, anh Luân cho biết, trong quá trình sưu tầm hiện vật với chủ đề Tây Nguyên về gốm cổ, anh vô tình biết được một nhà sưu tập có tiếng ở Bình Dương sở hữu chiếc bình gốm. Trên đó có chạm khắc cuộc sống của người Tây Nguyên xưa như giã gạo ở nhà rông, săn thú rừng, chèo xuồng, v.v.

Theo đuổi hơn hai năm, bằng nhiều mối quan hệ, anh đã gặp được chủ nhân của chiếc bình cổ nói trên tại nhà riêng ở Bình Dương. Đó là nhà sưu tập Nguyễn Dương, người rất đam mê sưu tầm các hiện vật gốm cổ.

“Anh ta không bán hoặc giao dịch với bất kỳ ai. Tôi nói chuyện với anh ấy bằng tâm huyết của mình là muốn đưa chiếc bình quý về Tây Nguyên để bảo tồn. Thấy tôi nhiệt tình, anh ấy mới ân cần giao cho tôi ”- anh Luân kể.

Theo anh Luân, trước khi trao chiếc bình cho anh, nhà sưu tập Nguyễn Dương cũng cho biết đây là chiếc bình duy nhất mang đậm nét văn hóa Tây Nguyên được làm ở Bình Dương những năm 1980-1990. Tặng chiếc bình cho anh Luân cũng là mong muốn của anh được góp phần vào việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Tây Nguyên.

Kể về cơ duyên đến với sưu tầm, anh Luân cho biết khi còn nhỏ, anh từng đi chơi với nhiều gia đình đồng hương. Trong nhà họ có nhiều chum, vại rất bắt mắt. Từ đó, niềm đam mê sưu tầm được hình thành trong anh. Tuy nhiên, thời gian đầu, việc thu gom gặp rất nhiều khó khăn. Hầu hết mọi người đều từ chối cho đi những thứ đã gắn bó lâu dài với gia đình. Có những món đồ, anh phải lặn lội mất mấy năm trời và tình cờ mới sưu tầm được.

Ngoài sưu tầm cổ vật của các nhà sưu tập nổi tiếng trong nước, anh còn sưu tầm cổ vật từ nước ngoài. Điển hình là chiếc bình độc đáo về đề tài Tây Nguyên bằng chất liệu đá men đỏ của Trường Mỹ nghệ Biên Hòa, tạo tác vào giữa thế kỷ XX.

Theo anh Luân, tâm nguyện lớn nhất trong cuộc đời anh là lưu giữ được những món đồ cổ mang đậm dấu ấn con người, cuộc sống, văn hóa Tây Nguyên nên mỗi khi nghe đến những món đồ cổ như vậy anh đều rất tò mò và tìm kiếm. mọi cách để mang về đại ngàn.

“Trên chiếc bình được vẽ cảnh sinh hoạt không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên. Đây là Di sản Phi vật thể của Nhân loại đã được UNESCO công nhận. Biết cổ vật đang được đấu giá tại sàn đấu giá ở Pháp, tôi nhờ một nhà đấu giá cổ vật ở TP.HCM bán đấu giá đưa về Việt Nam.

Tuy giá trị hiện vật không cao nhưng giá trị văn hóa rất lớn và là báu vật vô giá để lại cho thế hệ mai sau, góp phần làm phong phú thêm các di sản văn hóa tỉnh Đắk Lắk nói riêng và Tây Nguyên nói chung. . “Từ khi chiếc bình được đưa về nước, chúng tôi đã nâng niu và muốn giới thiệu để mọi người cùng thưởng thức và nghiên cứu”, anh Luân cho biết.

Ngoài hàng nghìn chiếc chum, vại, tranh có giá trị lịch sử cao, ông Luân còn sưu tầm hàng nghìn cuốn sách, trong đó có một số cuốn sách quý hiếm, nay không còn xuất bản.. “Nhiều cuốn sách quý về văn hóa, con người, phong tục tập quán của người Tây Nguyên đã được tôi sưu tầm để lưu giữ. Hoặc khi ai có nhu cầu tìm hiểu về văn hóa, con người Tây Nguyên có thể đến nhà văn Đại Ngàn để đọc và tham khảo ”, ông Luận nói.

Tủ sách với hàng trăm đầu sách quý, được ví như một thư viện thu nhỏ về văn hóa Tây Nguyên giữa lòng phố phường Buôn Ma Thuột.

Theo ông Luân, có một cuốn sách không còn xuất bản. Sau khi lấy được, ông đã in nhiều bản để tặng các nhà nghiên cứu và bảo tàng. Theo anh, việc làm này nhằm lưu giữ những tư liệu quý và truyền bá những giá trị văn hóa, lịch sử của Tây Nguyên. Đây được coi như một thư viện thu nhỏ về văn hóa và con người Tây Nguyên cho những ai muốn tham quan, tìm hiểu.

Dù rất tâm huyết với việc sưu tầm cổ vật, nhất là những cổ vật mang đậm nét văn hóa Tây Nguyên nhưng anh Luân không giữ cho riêng mình mà thường xuyên tặng nhiều cổ vật có giá trị cho các bảo tàng. Trong số đó, có thể kể đến việc trao tặng nhiều hiện vật cho Bảo tàng Đắk Nông, Thành phố Hồ Chí Minh, Đắk Lắk …

Ngoài đồ cổ, anh Luân còn sưu tầm nhiều vật dụng liên quan đến lao động, sản xuất của đồng bào Tây Nguyên xưa và nay.

Hiện là thành viên Trung tâm Nghiên cứu và Sưu tầm của UNESCO Việt Nam và là thành viên của nhiều hội cổ vật, ngoài việc tặng cổ vật, ông Luân còn thường xuyên tham gia các hoạt động trưng bày hiện vật để mọi người tham gia khám phá, tìm hiểu. Khi được hỏi về việc khách du lịch có quá yêu thích ngôi nhà nào đó và muốn mua hay không, anh Luân cho biết sắp tới sẽ mở cửa rộng rãi cho mọi người đến tham quan, tìm hiểu chứ chưa nói đến việc bán. hiện vật nào.

“Tôi muốn bảo tồn và phát huy giá trị những di sản văn hóa quý báu của các dân tộc Tây Nguyên để lại cho thế hệ mai sau. Qua đó, du khách khi đến với vùng đất này sẽ thấy được người dân bản địa nơi đây có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, đa dạng và đầy đủ, đáng để khám phá trên vùng đất Tây Nguyên hùng vĩ… ”- anh Luân bộc bạch.