Nằm giữa làng cổ Tiến Hóa, đình Tiến Hóa (xã Hà Lĩnh, Hà Trung) với gần 200 năm tuổi đã là niềm tự hào của bao thế hệ người dân địa phương. Tuy nhiên, những năm gần đây, ngôi nhà đang phải đối mặt với tình trạng xuống cấp.
Theo tư liệu địa phương, đình Tiên Hòa được xây dựng dưới thời vua Minh Mạng (1838), nhìn ra cánh đồng Bồ, kết cấu 5 gian, 6 vì kèo, được chống đỡ bởi 24 cột gỗ (12 cột, 12 cột). Kết cấu giàn theo kiểu “chồng bẫy”. Từ khi mới thành lập, đình Tiên Hòa đã thờ thành hoàng làng là tướng quân Bát Cao Sơn – danh tướng thời các Vua Hùng. Theo dân gian địa phương, tướng quân Bát Cao Sơn là thần núi Tản Viên. Đồng thời, đình còn thờ Nhị vị Đại vương là Tướng quân Trùng Tuyết.
Một mảng chạm khắc hình mặt hổ bên trong đình Tiên Hòa.
Tại đình Tiến Hòa hiện còn sót lại vỏ bom. Theo người dân địa phương, đây là vỏ quả bom trong chiến tranh do địch ném xuống thôn Tiến Hóa. Sau này, vỏ bom được người dân đem về cất giữ trong đình như một “kỷ vật” nhắc nhở về công cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc vĩ đại của dân tộc.
Trải qua thời gian và lịch sử, chiến tranh … Mặc dù nhân dân đã nhiều lần đóng góp kinh phí để trùng tu, nhưng di tích không tránh khỏi bị xuống cấp. Trong đó, đáng quan tâm nhất là tình trạng mối mọt.
Các “mối nối” bị mối mọt “ăn”, người dân phải gia cố bằng dây sắt.
Cánh tay bị mối mọt làm mục nát.
Các cọc gỗ cũng không tránh khỏi ẩm ướt, mối mọt buộc phải “gia cố” tạm thời.
Mối mọt khiến di tích xuống cấp nhanh hơn.
Theo người dân địa phương, trước đây, đình Tiến Hóa được làm chủ yếu bằng gỗ lim và sa nhân. Tuy nhiên, do nằm trên địa hình đồi núi, có nhiều mối mọt, trải qua hàng trăm năm nên việc xuống cấp là điều không thể tránh khỏi.
Những chiếc cột gỗ bị mối mọt “ăn” từ ngoài vào trong, có thể gãy bất cứ lúc nào.
Ngoài việc thờ Thành hoàng làng, đình Tiến Hòa còn là không gian văn hóa cộng đồng, nơi tụ họp bàn bạc các vấn đề của làng xã.
Những chiếc cọc gỗ to, vòng tay người ôm không xuể nhưng cũng không thể “chống đỡ” trước sức mạnh của thời gian và các yếu tố tác động.
Với mong muốn gìn giữ, bảo tồn không gian văn hóa làng nghề truyền thống, người dân địa phương mong đình sớm được các cấp, ngành nghề trùng tu, tôn tạo.
Khánh Lộc